Je schaatsijzer onder een skeelerschoen? Waarom dat (helaas) niet past.

Schaatsen en skeeleren twee totaal verschillende werelden

Schaatsen en skeeleren, het is bijna hetzelfde. Althans zo lijkt het. Wie beide doet weet dat er meer verschillen zijn dan je zou denken. Nederland is bijna het enige land ter wereld waar skeeleren en schaatsen zo met elkaar zijn verbonden. Skeeleren komt internationaal gezien voort uit het rolschaatsen en is een sport die populair is in Zuid-Europa en Zuid-Amerika. De ontwikkeling van skeelermateriaal ging internationaal gezien dus totaal niet gelijk op met de ontwikkelingen in het schaatsen, wat een veel langere traditie heeft, met name in het Noord-Europa. Dat zal een hoop van de onderstaande technische verschillen verklaren.

Afbeelding 1: De evolutie van skeelers en de grootte van de wielen in beeld.

Grote skeelerwielen

Eigenlijk zijn de wegen tussen schaatsen en skeelers zichtbaar uit elkaar gelopen toen we op steeds grotere skeelerwielen gingen rijden. In de jaren 80 reden we op 76mm, tegenwoordig bijna op het dubbele, namelijk 125 millimeter. Wat een enorm verschil!

Afbeelding 2: Met de ontwikkeling van 5 kleine naar 4 grotere skeelerwielen in je skeelers is de bevestingsafstand van skeelerschoenen gewijzigd van 165 naar 195mm. In de foto een Cadomotus dualbox 6 met 4x110mm wielen en een Mogema M55 met 5x80mm wielen

In deze ontwikkeling was de grootste stap dat we van 5x84mm wielen overstapten op 4x100mm. Het tweede en derde wiel kwamen in de knel met de bevestigingspunten op de schoen. Om het skeelerframe nog te kunnen bevestigen onder een schoen, hebben fabrikanten het verschil tussen de twee bevestigingspunten moeten verlengen van 165mm naar 195mm. Het voorste bevestigingspunt zit nu onder je teen, precies waar het scharnier van een klapschaats zit. Sindsdien past een schaatsijzer definitief niet meer onder skeelerschoenen. 

Afbeelding 3: Een skeelerschoen met 195mm steek past niet goed op een klapschaats want het voorste bevestigingspunt zit 30mm te ver naar voren. Daarnaast monteer je de skeelerschoen van onderen (vanuit het frame) en de schaats juist van boven (vanuit de schoen).

Afbeelding 4: De bevestiging van een skeelerframe wijkt af van de bevestiging van een schaatsijzer.

Bevestiging schaatsschoenen en skeelerschoenen

Voordat die bevestigingssteek veranderde bij skeelers, was het eigenlijk ook al passen en meten. De zogenaamde bevestigingssteek van schaatsschoenen is niet gestandaardiseerd, maar groeit mee met je voet. En dat is ook logisch, want je wilt eigenlijk je bevestigingspunten onder bal en de hiel van je voet. Daar zet je het meeste druk en daar wordt die druk het meest efficiënt overgebracht op het ijs.

Afbeelding 5: Het meest efficient zijn bevestigingspunten onder de hiel en de bal van de voet.

De steek van een schaatsschoen loopt per maat op met 5mm. Van 140mm voor een maat 35 (voetlengte 225mm) tot 190mm voor maat 47 (voetlengte 300mm). Met grotere voeten groeit ook de lengte van je ijzer mee. Bij schoenmaat 40 hoort ongeveer een 16,5” ijzer en bij maat 45 een 17.5” (dat dit in inches - en niet in cm - wordt uitgedrukt komt overigens weer uit het shorttrack, om het makkelijk te maken).

Voor hen die persé hun skeelerschoenen wilden gebruiken voor het schaatsen, was wat geluk nodig. Met zo’n oude skeelerschoen met 165mm steek paste alleen een schaatsonderstel die hoort bij schoenmaat 40/41.

Afbeelding 4: Skeelerschoenen hebben een vaste bevestigingssteek van 195mm voor alle maten, en je kan in lengte verstellen (van voren naar achteren). Schaatsschoenen hebben voor iedere schoenmaat een andere bevestingssteek van 150 tot 190mm. De schaatsschoenen hebben daarnaast een breedesleuf in plaats van een lengtesleef.

Monteren vanuit de schoen of andersom

Nog een reden waarom het niet lukt om je skeelerschoen of schaatsschoen voor twee verschillende  seizoen te gebruiken: de manier waarop het frame op de schoen wordt vastgezet is anders.

Een skeelerframe zet je van onderen vast met een M6 schroef. Een schaatsijzer zet je van binnenuit vast met een M5 schroef. In het geval van het schaatsijzer kan dit niet anders. Onder de hiel zit namelijk ook het potje waarin je klapschaats valt. Er is geen ruimte om van onder naar boven te schroeven.

Bij skeelerschoenen is die ruimte er wel. En daarom kiezen we daar voor deze meest logische keuze. De M6 schroef draai je van onderen in een aluminium bevestigingspunt. Dat biedt ook nog net iets meer stabiliteit en sterkte. Op skeelers komt ook meer kracht te staan, vanwege ruw wegdek bijvoorbeeld.

Het verstellen je schaats of skeeler

De meeste schaatsen en skeelers zijn in twee richtingen verstelbaar: van voren naar achteren en van binnen naar buiten. Zo zet je je onderstel precies zo onder je voet dat je goed druk kan zetten (voor/achter) en zodat je fijn kan sturen (binnen/buiten).

Bij schaatsen zit de breedte-afstelling echter in de schoen, bij skeelers in het frame. Maar eigenlijk is dit nu typisch zo’n voorbeeld van twee werelden die zich onafhankelijk van elkaar hebben ontwikkeld. Het zou eigenlijk best mogelijk moeten zijn om skeelers ook dezelfde manier te monteren als schaatsen.

Kan dit nou niet anders?

Het kan wel anders. Inmiddels is de 195mm steek op skeelerschoenen eigenlijk niet meer nodig, nu we op 3x125mm wielen rijden. Logischer zou het zijn deze steek nu weer terug te brengen naar 165mm. In dat geval zouden bepaalde maten schaatsonderstellen weer passen. Waarom dat voorlopig niet gaat gebeuren? Skeelerwedstrijden op een piste gooien roet in het eten. Daar is het nog verboden op 125mm wielen te rijden, en dus kiezen wedstrijdrijders daar nog voor een 4x110 frame. En dus een 195mm steek.

Het kan, maar het gaat waarschijnlijk niet gebeuren. Want dit zijn alleen nog maar de praktische punten. In de volgende blog gaan we in op de functionele verschillen tussen skeeler- en schaatsschoenen.